Türkiye’de Reel Sektörün Gelişimi ve Uluslararasılaşmasında Devlet Teşvikleri: Teorik Bir Giriş
Özet
Türkiye’de reel sektörün gelişimi ve uluslararasılaşması, birbirini tamamlayan sanayileşme stratejileri olarak, içe yönelik sanayileşme “ithal ikamecilik” ve dışa açık sanayileşme “ihracata dayalı sanayileşme” olarak ifade edilmektedir. İçe yönelik sanayileşme dönemi kavramsal olarak, sanayileşmenin iç piyasaya yönelik gerçekleştiği dönem ve ihracata yönelik sanayileşme ise, reel sektörün uluslararası sanayiye ve piyasalara eklemlenerek gerçekleştiği dönem olarak düşünülebilir.
İçe (iç piyasaya) yönelik sanayileşme dönemi yalnızca uluslararası güç ve sanayileşme dinamiklerinden izole edildiği bir dönem olarak değerlendirilmemeli, tam tersine özellikle Türkiye’de bu dönemin uluslararası reel sektörün de etkileriyle biçimlendiği dikkate alınmalıdır. Dışa açık sanayileşme sürecinde ise temel olarak ithal ikamesinde etkin olan sektörlerin farklı biçimlerde de olsa, Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren finansal, ticari ve endüstriyel sermaye donanımına sahip aynı sektörlerin ve aktörlerin gelişim ve dönüşümünün izlendiği dönemdir. Bu sürecin başından yani içe yönelik sanayileşme sürecinden itibaren dışa açılmayla beraber her iki dönemin farklı politikaları içerdiği söylense de aslında süreç bir bütün olarak sanayileşmenin farklı evrelerine tekabül etmektedir. Bu nedenle reel sektörün oluşum ve ululslararasılaşma süreçlerindeki devlet teşvikleri de değişip dönüşmüştür.
##plugins.generic.paperbuzz.metrics##
Referanslar
Baruter, M. (1973) “Teşvik Tedbirlerinde Geri Kalmış Bölgelere Ayrılan Yer”, İstanbul Sanayi Odası Dergisi, Yenilik Basımevi, Sayı: 88, 15 Haziran 1973, (pp.11-12).
Bina, C., Yaghmanian, B. (1991) “Post-War Global Accumulation and the Transnationalisation of Capital”, Capital and Class, No: 43/3 (pp.107-130) DOI: https://doi.org/10.1177/030981689104300106
Dilik, B., Duran, M., (1998) "Türkiye'de Uygulanan KOBİ Teşvik Politikası ve Uygulama Sonuçlarının Değerlendirilmesi", Hazine Dergisi, Ankara.
DPT (1967) İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972), Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara.
DPT (2000) "Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık (2000 – 2005) Kalkınma Planı", 30.10.1984 tarihli ve 3067 sayılı Kanun gereğince, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 27.6.2000 tarihli 119 uncu Birleşiminde onaylanmıştır. Ankara
Duran, M. (1998) "Türkiye'de Uygulanan Yatırım Teşvik Politikaları 1968-1998", Hazine Müsteşarlığı Araştırma ve İnceleme Dizisi, No:19, Ankara.
Duran, M. (2003) Teşvik Politikaları Ve Doğrudan Sermaye Yatırımları, T.C. Başbakanlık, Hazine Müsteşarlığı, Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara, Ocak 2003
Ercan, F. (2002) “Çelişkili Bir Süreklilik Olarak Sermaye Birikimi,” Praksis Dergisi Sayı:5, Cantekin Matbaacılık, Ankara, (pp.25-75).
Ercan, F. (2004) “Türkiye’de Kapitalizmin Süreklilik İçinde Değişimi, 1980-2004 (Bilgi-Kuramsal Bir Çerçeve Denemesi)” İktisat Dergisi, Sayı: 452 (Ağustos 2004), (pp. 98-109).
Ercan, F. (2006) "Türkiye'de Kapitalizmin Süreklilik İçinde Değişimi (1980-2004)", Türkiye’de Kapitalizmin Gelişimi-Yapıcılar Türkü Söylüyor III, Dipnot Yayınları, Ankara, (pp. 375-411).
Ercan, F. (2009), "Sermayeyi Haritalandırmaya Yönelik Kavramsal Düzenekler" Praksis Dergisi Sayı: 19, Cantekin Matbaacılık, Ankara.
Ercan, F. Tuna, G. (2006) " İç Burjuvazinin Gelişimi: 1960'lardan Günümüze Bakış" İktisat, Siyaset, Devlet Üzerine Yazılar, Prof. Dr. Kemali Saybaşılı'ya Armağan, Akça İ., Ülman B.,Derleme Kitap, Bağlam Yayınları, İstanbul, (pp. 141-173).
Ercan, F., Karakaş, D., Tanyılmaz K. (2008) "Türkiye’de Sermaye Birikimi, Sanayileşme Politikaları ve Sektörel Değişimler" 85. Yılında Türkiye Ekonomisi, Ed. Gülen Elmas Aslan, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara, (pp.213-252).
Gülalp, H. (1993) Kapitalizm, Sınıflar ve Devlet, Belge Yayınevi, İstanbul.
Hirschman, A. (1958) The Strategy of Economic Development, New Haven Yale University Press, UK.
Hirschman, A. (1970) Exit, Voice and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations and States, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Karluk, R. (1995) Türkiye Ekonomisi Tarihsel Gelişim ve Yapısal Değişim, Beta Yayınları, İstanbul.
Kindleberger, C.,Bruce, H., (1993) Economic Development, McGraw-Hill Book Comp., Fourth Ed. (First Edition 1958).
Lewis, A. (1958) “Economic Development with Unlimited Supplies of Labour” In The Economics of Underdevelopment, Agarwala & Singh. (Ed.) Oxford University Press, (pp.400-449).
Lewis, A. (1968) Development Planning-The Essentials of Economic Policy, George Allen&Unwin, Ltd., UK.
Mazlum, M., Yücel, İ., Tekeoğlu, M. (1990) “Özel Kesim Yatırım İmkanları ve Yatırım Kararlarında Teşviklerin Etkinliği”, TOBB Yayını, Yayın No: Genel 162, Ar-Ge 71, MN Ofset, Ankara, (pp. 59-69).
Meier, G. M. and Seers, D. (Ed.) (1985) Pioneers in Development, Oxford University Press, UK.
Meier, G.M. (1958) “The Problem of Limited Economic Development” In The Economics of Underdevelopment, Agarwala & Singh. (Ed.) Oxford University Pres (pp.54-74).
Meier, G.M. and J. E. Rauch (2000) Leading Issues in Economic Development, 8th Ed. Oxford University Press.
Minibaş,T. (1992) Azgelişmiş Ülkelerde Kalkınmanın Finansman Politikaları ve Türkiye, Der Yayınları, İstanbul.
Ministry of Industry and Technology (2021) Guide to State Incentives for Investments In Turkey, Presidency Republic of Turkey Investment Office, http:// www. invest.gov.tr, 01.03.2021 https://www.invest.gov.tr/en/library/publications/lists/investpublications/guide-to-state-incentives-for-investments-in-turkey.pdf Access date: 13.07.2021.
Murray, R. (1971) “Internationalization of Capital and the Nation State”, New Left Review I/67 May-June 71, (pp.84-109).
Mussgrave, R. A., Mussgrave, P. B. (1989) Public Finance in Theory and Practice, McGraw-Hill International Editions, 5.th Edition.
Nurkse, R. (1958) “Some International Aspects of The Problem of Economic Development”. In The Economics of Underdevelopment, Agarwala & Singh. (Ed.) Oxford University Press (pp.256-271).
O’Connor, J. (1973) The Fiscal Crisis of The State, St.Martin’s Press Inc., NY-USA. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-06273-7
Oyan, O. (2001) “12 Eylül’ün Ekonomi Politiği” Evrensel Gazetesi, Press date: 13.09.2001
Palloix, C. (1973) “The Internationalization of Capital and The Circuit of Social Capital”, Maspero, International Firms and Modern Imperialism, Selected Readings, Radice, H. Penguin Books, 1975 (pp.63-88).
Panitch,L., Gowan, P., Shaw, M., (2001) “Devlet, Küreselleşme, Yeni Emperyalizm, Bir Yuvarlak Masa Tartışması”, Historical Materialism, Sayı, 9, 2001, Çev. Suat Ertüzün, Mürekkep, pp.128-129 (In Historical Materialism, Volume 9, Number 1, 2001, (pp. 3-38). DOI: https://doi.org/10.1163/156920601760039168
Rodan, P. R. (1958) “Problems of Industrializaton of Eastern and South Eastern Europe” In The Economics of Underdevelopment, Agarwala & Singh. (Ed.) Oxford University Press, UK, (pp.245-255).
Rostow, W.W. (1960) The Stages of Economic Growth: A Non-Communist Manifesto. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-40928-5.
Satlıgan, N. (2003) "AB ve Sermayenin Uluslararasılaşması", AB Türkiye Gerçekler, Olasılıklar, Ed. Mehmet Türkay, Yenihayat Yayıncılık, İstanbul, (pp. 29-34).
Simmons, B.A. (1999) “The Internationalization of Capital,” Change and Continuity in Contemporary Capitalism, Ch. 2 in John Stephens, Herbert Kitschelt, Peter Lange, and Gary Marks (eds.), New York, Cambridge University Press, (pp. 36-69.)
TMMOB (2007) "TMMOB Sanayi Kongrelerinde Önerilenler ve Sanayide Gerçekleşenler – 45 Yıllık Kongre Öyküleri", Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Yayın No. MMO/2007/458, İstanbul.
TOBB (2004) “M.R Hisarcıklıoğlu, - Başkanın 2004 Yılı Basın Toplantı Metni” - 11 Ocak 2004, Türkiye Odalar Borsalar Birliği,TOBB Yayını, Ankara.
Toye, J.F. (1993) Dilemmas of Development, Blackwell Publishers, Second Ed.,UK
TTOSOTBB (1976) “IV. Beş Yıllık Planı için Ön Hazırlık Çalışmaları Teklif ve Tavsiyeler”, Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği, TTOSOTBB Yayını, Ankara, (pp.1-19).
TTOSOTBB (1978) “Ekonomimizde Karşılaşılan Sorunlar, Görüşler ve Öneriler”, TTOSOTBB’nin Hükümete Sunduğu Rapor, Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği, Ankara, 17 Şubat 1978, (pp.1-32).
TTOSOTBB (1983) “1984’e Girerken Türkiye Ekonomisi Başlıca Sorunlar ve Öneriler”, TTOSOTBB Yayını, Türkiye Ticaret Odaları, Sanayi Odaları ve Ticaret Borsaları Birliği, Ankara, (pp. 1-82).
Tuna, G. (2006) "Türkiye'de 1960'lı Yıllar: Popülizm mi? Sınıf Mücadeleleri Mi?", Türkiye’de Kapitalizmin Gelişimi-Yapıcılar Türkü Söylüyor III, Dipnot Yayınları, Ankara, (pp. 125-154).
Türkay, M. (1994) Gelişme İktisadı, Ekonomik Büyüme Merkezli Yaklaşımın Yükseliş ve Gerilemesi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
Türkay, M. (2006), "Türkiye'de Kapitalist Sermaye Birikiminin "Ulusal" Dönüşümü" Türkiye’de Kapitalizmin Gelişimi-Yapıcılar Türkü Söylüyor III, Dipnot Yayınları, Ankara, (pp.19-36).
TÜSİAD (1976) “Türk Ekonomisi Üzerine Görüşler” Türk Ekonomisi Üzerine Toplantı, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği, TÜSİAD Yayını, 17 Ocak 1976, İstanbul (pp.5-15)
TÜSİAD (1990) “Sanayileşmede Teşvik Sistemleri”, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği, TÜSİAD Yayını, Aralık 1990, İstanbul (pp.V-VI)
TÜSİAD (1998) "Türkiye'de Yeni Bir Ekonomik ve Ticari Diplomasi Stratejisine Doğru”, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği, TÜSİAD Yayını, Yayın No. TÜSİAD-T/98 - 6/230
